Sayın Dinleyiciler, bugünkü izlencemizin ilk yapıtı Alban Berg'in Op.7 Wozzeck operasının, geçen hafta dinletememiş olduğumuz ikinci ve üçüncü perdeleri. Dinleyeceğiniz sahnelerin konusunu hemen özetleyelim.
İkinci perdeyi Berg, 5 bölümlü bir senfoni olarak yapılandırmıştır.
1. Sahne: Marie odasında yalnızdır. Bando yöneticisinin vermiş olduğu küpeleri kulağına takar, aynada saçlarını düzeltir, kendisini beğeniyle süzer. Düşlem içindedir. Wozzeck girer. Marie kulağındaki küpeleri saklamaya çalışır. Ne ki Wozzeck onları görmüştür. Nereden aldığını sorunca, Marie yolda bulduğunu söyleyerek kendisini savunmaya çalışır. Wozzeck, kobaylığı karşılığı doktorun vermiş olduğu parayı verir ve hiddet içinde çıkar gider. Marie kötü bir kadın olduğu düşüncesi içinde ezgin her şeyin şeytanın egemenliğinde olduğunu söyler.
2. Sahne: Doktor ve Yüzbaşı yolda yürürlerken tıp ve doktorun deneyleri konusunda konuşurlar. Oradan geçen Wozzeck'i çağırarak bando yöneticisi ile Marie arasındaki ilişkiye dokunarak Wozzeck'le alay etmeye başlarlar. Sözü ölmeye getirirler. Wozzeck, en iyisi asılarak ölmektir, sonunun ne olduğunu bilebilir diyerek Doktorla Yüzbaşı'nın yanından kaçar.
3. Sahne: Marie evinin kapısı önündedir. Wozzeck gelir. Bando yöneticisi ile ilişkisini sormaya, Marie'yi sıkıştırmaya başlar. Marie, Wozzeck'in tüm suçlamalarını yadsıyarak ona tersyüz gösterir, evinden içeri girer. Wozzeck "en iyisi Bıçaktır" diye söylenerek gider.
4. Sahne: Bir kır kahvesinde çiftler vals yapmaktadır. Marie ve Bando yöneticisi de bunların arasındadır. Andres iki arkadaşıyla birlikte esrik durumda şarkı söylemekte çevredekileri coşturmaya çalışır. Wozzeck gelir bir köşeye sinerek Marie ile Bando yöneticisinin kırınını/dansını kıskançlık içinde izler. Kendisine yakın yerde durarak oynaşanlara bakmakta olan Budala "kanı duyduğundan, kanın coşkusundan" söz etmektedir. Wozzeck kanı gördüğünü, söyler.
5. Sahne: Koğuşta erler uyurken horlamaktadırlar. Wozzeck, kır kahvesinde gördüğünün etkisi altında söylenerek uyanır. Arkadaşı Andres'e düş gördüğünü Marie'nin elinde bıçakla, kocaman bıçakla önünde durduğunu söyler. Andres onu yatıştırmaya çalışır. Yeniden yatarlar. İyice esrik durumdaki Bando Yöneticisi ıslık çalarak gelir. Wozzeck'le aralarında tartışma çıkar Marie nedeniyle. Wozzeck'i pataklar. Wozzeck yere yuvarlanır. Herkes yeniden uykuya dalarken Wozzeck "birinden sonra öteki…"diye söylenir.
Üçüncü Perde altı Buluş/İnvention üzerine kurulmuştur:
Birinci Sahne: (Bir konu/tema üzerine buluş)
Marie odasında, kucağında kutsal kitap, Marie Magdalena öyküsünü okumaktadır. Kötü bir kadın olduğunu isteklerine karşı koyamadığın düşünerek ilenir. Yine Kutsal Kitabı okumaya geçer. Marie Magdalena'nın arındığı ve kurtuluşa ulaştığı gibi kendisinin de bağışlanabileceğini ummak ister. Huysuzluk eden çocuğunu avutmaya çalışır. Ona yoksul çocuğun öyküsünü anlatmaya girişir, sonra Kitabına döner Tanrıdan bağışlanmasını diler.
İkinci Sahne: (Bir ses/nota(si sesi) üzerine buluş)
Marie ve Wozzeck orman kenarındaki yolda yürümektedirler. Gecedir. Bir an Wozzeck eski günlere dönebilecekmiş duyuşuna kapılır. Marie'yi kucaklamak ister. Bunu yapamayacağını anlar. Ay görünür. Marie, ayın kızılımsı görünüşüne bakarak kana benzediğini söyler. Wozzeck birden bıçağını çekerek Marie'nin boğazına saplar; Marie, imdat çığlığı atar. Wozzeck yere yığılan Marie'ye bakarak "Öldü" dedikten sonra oradan kaçar.
Üçüncü Sahne: (Bir tartım/ryhtme üzerine buluş)
Loş bir meyhanede öğrenciler kızlarla kırınmaktadır/dans etmektedir. Wozzeck bir yandan içer, bir yandan şarkı söyler. Orada bulunan Margaret'i kırına çağırır. Margaret Wozzeck' in elindeki kan lekelerine bakarak, ne olduğunu sorar, oradakilerin hepsi Wozzeck'in başına toplanır. Wozzeck elini kesmiş olduğunu söyleyerek oradan kaçar.
Dördüncü Sahne: (Altı sesli bir tınaş/akor üzerine buluş)
Wozzeck Marie'yi öldürdüğü yere gelmiştir. Marie saplamış olduğu bıçağın üzerinde bulunmasından korkar bıçağını aranmaya başlar, bulur, yan tarafta akmakta olan çaya atar. Gecenin sessizliğinden korkup kaçmak ister. Bıçağı attığı su kan kırmızı görünür. Bıçağını bulmak, kanda yıkamak ister. Suyun derinlerine doğru giderek yok olur. Doktorla Yüzbaşı bir takım gürültüler duyarak bu yana gelmişlerdir. Wozzeck gölde yok olup gitmiştir. Bir şey bulamazlar. Oradan ayrılırlar.
Dördüncü sahne ile beşinci sahne arasında sahne değişimi sırasında operanın çok ünlü olan Bağlak/son deyiş/Epilog olarak gösterilen beşinci buluş'u çalınır. Beşinci buluş: Bir dengeserlik(küçük re/re minör) tonalite üzerine buluşdur.
Beşince Sahne: (Sekizli notalar üzerine buluş)
Marie'nin evi önünde çocuklar oynamaktadır. İki çocuk Marie'nin öldürülüş olan cesedinin bulunmuş olduğunu söylerler. Marie'nin çocuğuna "senin annen ölmüş" diye söyler çocukların birisi. Marie 'nin çocuğu bundan bir şey anlamaz. Öteki çocuklar aşağı tarafta bulunan Marie'nin ölüsünü görmeye giderlerken, Marie'nin çocuğu sopadan atına, binmiş "Hop, Hop" diyerek oyununu sürdürür.
Operada yer alan sanatçıları yineleyelim:
Wozzek - bariton Franz Grundheber / Bando yönetmeni - tenor Walter Raffeiner / Andres - tenor Philip Langridge / Yüzbaşı tenor Heinz Zednik / Doktor - bas Aage Haugland / 1. Öğrenci - bas Alfred Sramek / 2.Öğrenci - tenor Alexander Maly / Budala - tenor Peter Jelosits / Marie - soprano Hildegard Behrens / Margret - alto Anna Gonda / Marie'nin çocuğu - soprano Viktoria Lehner / Viyana Filarmoni'yi Claudio Abbado yönetiyor.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Wozzeck - 2.ve 3.perdeler (55'35")
Sayın dinleyiciler, bugünkü izlencemizi Berg'in 1905-1908 yılları arasında yazıp 1928 yılında piyano partisini orkestraya uyarladığı opus sayısı bulunmayan "Yedi Erken Şarkı"yı sunarak bitireceğiz. Berg'in yapıtları Wozzeck'e gelinceye kadar opus sayısı taşımalarına karşılık, Wozzeck' den sonra ortaya koyduğu daha yedi yapıtın hiç birine opus sayısı vermemiştir.
Yedi Erken Şarkı'yı Berg, sonradan 1911'de eşi olacak Helene Nahowski'nin adına sunulamıştır.
Yedi Erken Şarkı'dan ilk dört şarkıyı sunuyoruz. Carl Hauptmann'ın "Gece" şiiri / Lenau'nun "Kamışların Şarkısı" / Storm'un "Bülbül" şiiri / Rilke'den "Düşün Aynasında"…
Yapıtı Claudio Abbado'nun yönettiği Viyana Filarmoni eşliğinde mezzosoprano Anne Sofie Von Otter'den dinleyeceğiz.
KÜĞ (Ç.S.M.) : Berg - Yedi Erken Şarkı'dan ilk dördü (16'22)
Not: Tekrar yayında kısaltılmış olan programın ses kaydında Yedi Erken Şarkı yer almamıştır.
