14 Mayıs 2013 Salı

Çağlar ve Müzik - 69


Bölüm 69 / Orijinal Yayın Tarihi: 14 Mayıs 2000

Sayın dinleyiciler, bugünkü ve gelecek haftaki izlencemizde çağdaş küğde ünü ülkesi Almanya'nın sınırları dışına çoktan ulaşmış, 1927 Münih doğumlu olan Wilhelm Killmayer'i tanıtmaya çalışacağız.
Killmayer 1953-54 yıllarında Münih Yüksek Küğ Okulunda Carl Orff'un öğrenciliğini yaptı. Öğretmeni Orff'un yalınlama etkisinde kaldı. Yapıtlarının kuruluşunda açıklık ve yalınlama yolunu seçti. Dünyadaki küğ akımları 1950'den sonra genel olarak çokeksenlilik, yığınlaşma ve karmakarışıklık niteliğini gösterirken, Killmayer'in küğünde kendini gösteren sadelik-yalınçlık çok dikkat çekici olmuştur. Bütün yalınlığına, yalın görünüşüne karşın bu küğ dengeser/tonaliteye bağlı veya makamsal/modal değildie. Kimi yapıtlarında yinelemelerden ötürü dengeserlik görünüşü varmış sanısı verirse de bu aldatıcıdır. Tam bir dizi anlayışına bağlılıkla da yazılmamıştır bu yapıtlar. Ne ki böyle bir küğün varlaşabilmesinde bir sesin doğuşkanlarının sıralanmasındaki giderek kakışmaların/dissonentes yer almasındaki gibi gizil, çekici ses çekimlerinin bulunduğundan söz etmek doğru olacaktır.
Bu çekicilik dengeserliğin artık anlamını yitirmiş basit, yumuşak uyumluluğundan öte, dizisel anlayışın çıkardığı olanaklara daha yakın görünmektedir.
Killmayer'in ilk yapıtları çok sade kuruluşlarına karşın, sert tınılar elde etmeye yönelik aralıkların çeşitlendirilmesi yoluyla değişik, zengin bir anlatıma ulaşmaya çalışırlar.Killmayer'in 1963 yılında yazmış olduğu 1. Senfonisi "Fogli/Varaklar/Yapraklar" 1974 yılında Uluslar arası Paris Rostrumunda ödül kazanınca ünü yaygınlaştı.
Sözünü ettiğimiz, Wilhelm Killmayer'in 1. Senfonisi "Fogli/Varaklar" adlı yapıtı Erich Schmid yönetimindeki Frankfurt Radyosu Senfoni Orkestrasının seslendirmesiyle sunuyoruz.
MÜZİK: Killmayer – 1. Senfoni "Fogli" (11'00")
"Ricordanza/Anımsamalar" başlıklı İkinci Senfonisini, Killmayer 1968-1969 yılları içinde yazmış. Bu senfoniyi Victor Lukas Topluluğu seslendiriyor.
MÜZİK: Killmayer – 2. Senfoni "Ricordanze" (7'43")
Killmayer'in küğünde, başlangıçtaki seyrek çoksesliliğin giderek örgesel/motifsel çoğalmaya bağlı, daha zengin çeşitlemeye yöneldiği görülmektedir. İlk iki senfoniden sonra, "İnsan Yazgısı" başlığını taşıyan, 1972-1973 yılları arasında yazılan 3. Senfoni bunun çok açık hem de çok etkileyici örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. "İnsan Yazgısı" başlıklı 3. Senfonsini Wilhwlm Killmayer'in kendi yönetiminde Münih Filarmoninin seslendirilmesiyle sunacağız.
MÜZİK: Killmayer – 3. Senfoni "Menschen-Los" (19'50")
Killmayer'in 1972 yılında yazmış olduğu "Paradies/Cennet" başlıklı piyano yapıtı, baştan sona dengeserlik değiştirimlerine karşın yineliliği ve aksamayan sürekliliği ile ilgi çekicidir. Bu yapıtı, piyanoda Killmayer kendisi çalmaktadır. Ancak iki elin çalmada yeterli olmadığı yerlerde kendisine bir başka Alman bağdar Wilfried Hiller yardımcı olmakta/katkı sağlamaktadır.
MÜZİK: Killmayer – Paradies (17'00")
Bugünkü izlencemizin son yapıtı, Killmayer'in 1973 yılında orkestra için yazmış olduğu senfonisel yırı "Nachgedanken/Gece Düşüncesizliği" olacak.
Sürekli yinelenen çan sesinin eşleştiği, karıştığı sesler arasından hep sıyrılarak baştan sona sürüp gitmesi, bir yıl önce piyano için yazılan Paradies'deki direngenliği, tüm değişmelere karşın hiç değişmiyor sanısını veren gizemliliğini daha renkli olarak usa getirecektir.
MÜZİK: Killmayer – Nachtgedanken (11'42")

TRT'de 2000 yılında yayınlanmış olan "Çağlar ve Müzik" programının ses kayıtları elimizde olmadığından, burada paylaşılan küğ örnekleri, Ertuğrul Oğuz Fırat'ın kendi arşivinden sunduğu icralardan farklı olabilir.